Banjaluka nekad i sad (2): Gimnazija

Rodilo se i valja ga ljuljati. Upravo kada krećemo sa serijalom sa zajedničkim naslovom “Banjaluka-nekad i sad” najveći grad RS dobio je aktuelnu ilustraciju – otvoren je Delta siti ili jedan od najvećih šoping centara na Balkanu.

Startujemo sa jednom od najznačajnijih obrazovnih institucija – banjalučkom Gimnazijom. Upravo u ovoj godini navršava se cijelih 50 godina od kako je grad ostao bez zgrade nekadašnje i popularne “Realke” koja je smrtno stradala u oktobarskom zamljotresu 69. prošlog vijeka.

Inženjerska jedinica nekadašnje JNA eksplozivnim sredstvima razorili su polusrušeni objekat koji je nakon potresa označen brojem 6 što je značilo da se mora obaviti konačna egzekucija.

Po sjećanju pisca ovih redova dogodilo se to 31. januara 1970. Eksploziju, uz mnošvo Banjalučana, posmatrao sam sa zidina tvrđave Kastel. Bila je to spektakularna scena kao iz vješto režiranih ratnih i partizanskih spektakl – filmova. Dan je bio sunčan, a nakon što je došlo do egzekucije, od silne prašine nebo je dobilo neku sivo-tamnu boju. Bila je to vještačka magla, a nakon što se prašina slegla i kada su to “nadležni” odobrili na ruševinu je izašlo nekoliko maturanata Gimnazije predvođeni Hamdijom Cerićem, Dadom Miketom, Ratkom Pilipovićem gdje su po razbacanoj šuti i kamenju – zapalili svijeću.

Tako su se Banjalučani oprostili od popularne “Realke”. Odlukom lokalnih vlasti većina učenika Gimnazije svih razreda započetu školsku godinu su završili u izbjeglištvu. Domaćini su im bili primorski gradovi Crkvenica, Selce i Novi Vinodolski. Nova zgrada Gimnazije zahvaljujući solidarnosti i pomoći, prije svega, skupštine Grada Sarajeva podignuta je na mjestu bivše Medicinske škole u Zmaj Jovinoj ulici gdje se i sada nalazi. Gradonačelnik Sarajeva Đemal Muminović otvorio je školu 15. januara 1972. i od tada Gimnazijalci su zamjenili bijele mantile budući da su učenici Medicinske škole dobili novu lokaciju.

Dom radničke solidarnosti

Mada starije generacije Banjalučana- mnogi od njih- bili su mišljenja da se objekat nekadašnje “Realke” nije trebao rušiti već sanirati gotovo iste godine počelo je sa rašćišćavanjem prostora na kojem je bila Gimnazija. Istovremeno krenula je priprema za gradnju novog objekta koji je dobio naziv Dom radničke solidarnosti.

Sredstva za Dom su skupljali sindikalni aktivisti brojnih radnih organizacija i bivšoj zemlji. Prema pisanju arhivske štampe u toj akciji posebno su se istakli pojedini sarajevski kolektivi poput “Pretisa”, “Velepekare”,”Famosa”,”Centrotrasa” i drugih. Ova bivša preduzeća su sakupila oko sedam miliona (tadašnjih) dinara što je bilo dovoljno za početak radova i izradu arhitektonsko-urbanističke dokumentacije. Po zavšetku radova, sredinom 70-ih, lokalna vlast se našla u problemu – koje institucije smjestiti u velelepni objekat površine nešto više od 3.600 kvadratnih metara.

Pod njenim ravnim krovovima prvo je useljen Muzej Bosanske krajine, a kasnije preimenovan u Muzej Republike Srpske, potom narodno-univerzitetska biblioteka, a nešto kasnije i Dječije pozorište, pa onda Privredna komora regije Banjaluka a kasnije PK RS.

U Domu radničke solidarnosti mjesto su dobili i mladi jer godinama je ovdje smješten Dom omladine sa dinamičnim programima i sadržajima.

Dom radničke solidarnosti, reklo bi se, bio je dostojan nasljednik lokacije čuvene banjalučke Gimnazije.

Idemo dalje!

Banjaluka.com / Autor: Slobodan Pešević