Zašto Srbi ne slave Božić 25. decembra kao Grci?

Zašto Srbi ne slave Božić 25. decembra već 7. januara? Nije stvar samo u vjeri, već i u nauci, odnosno u kalendaru. Srpski naučnici napravili su idealan kalendar i po njemu bi Srbi trebalo da slave Božić 25. decembra. Ipak, Srpska pravoslavna crkva (SPC) ga nije prihvatila. Prema riječima vjerskog analitičara Draška Đenovića, teško je reći zašto SPC 1923. nije htjela da usvoji Milankovićev kalendar.

“Vjerovatno je razlog bio da se polako ne pređe u katoličanstvo. U Kraljevini SHS očigledno niko nije baš bio srećan zbog tog ujedinjenja, a uz odsustvo političke volje, to pitanje je odloženo uz obrazloženje da sad nije trenutak. Da li će doći do primjene Milankovićevog, najtačnijeg kalendara rekao bih da to, prije svega, zavisi od situacije i odnosa sa Carigradskom patrijaršijom. I moguće je da ćemo prihvatiti kalendar, ukoliko to prvo urade Rusi”, kaže za Euronews Srbija Đenović. Taj kalendar su primijenile Grčka, Rumunska, Carigradska i Aleksandrijska pravoslavna crkva, ali do danas nisu Srpska, Ruska, Jermenska, Antiohijska, Jerusalimska pravoslavna crkva, kao ni Svijeta Gora.

Zašto neke pravoslavne zemlje koriste gregorijanski, a druge, među kojima je i Srbija, julijanski kalendar i da li je kalendar Milutina Milankovića najtačniji od svih, za Telegraf.rs otkrio je jednom prilikom astronom Branko Simonović iz Astronomskog društva “Ruđer Bošković”. Prema njegovim riječima, trajanje godine nije cijeli broj, to je broj sa ostatkom i sada, tokom vremena, taj mali ostatak sa nagomilava.

“Zemlja se oko Sunca ne okrene za tačno 365 dana, već za 365,2422 – što nije cijeli broj. Ovaj ostatak od približno 5 časova i 49 minuta se tokom vremena nakuplja, akumulira, što dovodi do pomjeranja datuma godišnjih doba, praznika. Zato je uvedena prestupna godina sa kojom se na svake četiri godine (uglavnom) ova razlika u najvećem poništava. Ipak, na taj način ostaje manja razlika koja se takođe uvećava vremenom”, rekao je na početku razgovora Simonović.

Kako kaže, neki su tu razliku riješili prelaženjem na gregorijanski kalendar.

“Zapadni ili moderni svijet je to riješio prelaskom na gregorijanski kalendar koji je između ostalog jednom intervencijom udesio da se ova razlika smanji i našao je mehanizam da se ona s vremena na vrijeme popravlja, a to su ove prestupne godine, dok julijanski kalendar (koji praktikuje SPC) nije i on s vremenom akumulira tu grešku koja postaje sve veća i veća na odnosu na ono što su neki fiksni ili prepoznatljivi trenuci kao što su godišnja doba ili vjerski praznici. Zbog toga je, prema njegovim riječima, ta greška narasla i to je pitanje crkvenog kalendara. “Mi u građanskoj, sekularnoj upotrebi koristimo gregorijanski kalendar i on u tom pogledu sasvim zadovoljava te stvari”, objasnio je Simonović.

Godine 1923. smo mogli da počnemo da slavimo Božić 25. decembra, ali nismo. Zašto?

Što se crkve tiče, ranije su postojale ideje reforme julijanskog kalendara i s tim u vezi se često spominje naš naučnik Milutin Milanković, a Simonović kaže da je ispravnije reći kalendar Trpković-Milanković.

“U pitanju je prijedlog Srpske pravoslavne crkve da se kalendar reformiše u skladu sa onim što je Maksim Trpković predložio, a što je Milutin Milanković doradio, odnosno prilagodio datim okolnostima. Zato je najispravnije reći Trpković-Milanković kalendar, jer ono što je Milanković ponudio u Carigradu je u stvari bila simbioza ta dva, tj. Milankovićeva adaptacija Trpkovićevog prijedloga”, istakao je sagovornik.

Prema kalendaru Trpković-Milanković, julijanski kalendar, otkako je uspostavljen 325. godine u Nikeji, kasni po dan na svakih 128 godina. Zbog toga je na taj kalendar dodato 13 dana. Takođe, po ovom kalendaru svi mjeseci imaju po 30 dana osim februara sa 28 u prostoj, odnosno 29 dana u prestupnoj godini.

Za ovaj kalendar kažu da je tačniji i od gregorijanskog računanja vremena koji kasni dan na svakih 3.280 godina. Poznati astronom napravio je kalendar na inicijativu vaseljenskog patrijarha Milentija IV koji je 1923. godine smatrao da je potrebno uspostaviti novo računanje vremena zbog velikog raskoraka u kalendarima hrišćanskih crkvi.

Milanković je kalendar predstavio na Svepravoslavnom kongresu 1923. godine u Carigradu.

“U našoj sredini imamo ljude koji su se bavili reformama kalendara i koji su imali podjednako dobra rješenja. To je jedna ‘iščašena’ tema koja je dobila svoje opšte, građansko mjesto, tako da je teško o njoj polemisati. U svakom slučaju taj prijedlog koji je SPC predstavila 1923. godine usvojen je formalno, ali nikada nije bio primijenjen čak ni u SPC, tako da je crkva to ostavila da se riješi u nekoj budućnosti. U svakom slučaju, taj kalendar je za ovo doba blisko identičan gregorijanskom, dakle u tom smislu on ne odstupa od njega, ali u nekoj dalekoj budućnosti otklanja i ono što su mane gregorijanskog”, rekao je on.

SPC je sprovođenje prelaska na gregorijanski kalendar odložila za vrijeme “kada reformisani kalendar prihvate i primijene i sve ostale pravoslavne crkve”. I to sve traje do danas. Novi kalendar odmah su prihvatile Grčka, Bugarska, Rumunska, Aleksandrijska, Carigradska i Antiohijska patrijaršija, a kasnije i kiparska i mnoge druge.

Šta bi se promijenilo kada bismo preuzeli računanje vremena po kalendaru Trpković-Milanković?

“Ova dva kalendara bi tekla uporedo bez razlike, dugi niz godina, kada bi ta razlika počela da se kvari na štetu gregorijanskog”, dodaje Simonović.

Upitan da prokomentariše slavljenje Srpske Nove godine, sagovornik je istakao da nije pravilno reći “srpska” jer nju proslavlja pravoslavni svijet koji računa po julijanskom kalendaru.

“To ‘srpska’ je nastalo u vrijeme prve Jugoslavije, kada je to imalo unutarjugoslovensku konotaciju u smislu srpska-pravoslavna u odnosu hrvatska-rimokatolišta. Međutim, prenosi se na sav pravoslavni svijet i nije ona ekskluzivno srpska. U pitanju je takođe refleksija razlike između julijanskog i gregorijanskog kalendara, u religijskom smislu ona nema nikakav značaj, a za nas ima savremeni, kulturni značaj jer je ona preuzela značenje Nove godine, samo preseljeno na julijanski kalendar”, zaključio je.

Inače, tvorac julijanskog kalendara je grčki astronom Sosigen na inicijativu Julija Cezara, pa zbog toga i nosi njegovo ime. Cezar je ovaj kalendar zvanično uveo 45. godine prije nove ere. Gregorijanski kalendar prvi je predložio kalabrijski doktor Alojzije Lili, a 1582. godine ga je proglasio papa Grgur XIII po kome je dobio ime.

Promjene koje je Milanković predložio

• Na julijanski kalendar treba dodati 13 dana koji predstavljaju razliku u računanju vremena koja se akumilirala od pravljenja prvog kalendara 325. godine u Nikeji.
• Crkveni praznici koji padaju u dane između 1. i 14. oktobra, a koji su izostavljeni iz kalendara, slaviće se svi 14. oktobra, ako nadležni sveštenik ne predloži drugačije.
• Svi mjeseci u godini imaće isti broj dana. Februar će imati 28 dana u prostoj godini, a 29 dana u prestupnoj.
• Postoje dvije vrste godine: prosta (neprestupna) sa 365 dana i prestupna sa 366 dana. Prestupna će biti svaka četvrta godina, odnosno ona koja je djeljiva sa brojem 4 bez ostatka.

Izvor: mondo.rs